سندرم 4 ساله (4-year syndrome)
سندرم های مختلف در کودکان در هر سنی در طول دوره رشد آنها می تواند رخ دهد. از این گذشته، کودکان نیز مانند بزرگسالان فرآیندهای روانی و معنوی مختلفی را طی می کنند. کودکان در تلاش برای کنار آمدن با بسیاری از مشکلات، با چیزهایی روبرو می شوند که قبلاً در طول دوره رشد خود با آنها مواجه نشده بودند و برای اولین بار در سنین خاص شروع به نشان دادن برخی رفتارهای متفاوت می کنند. در این دوره ها دقت والدین و اتخاذ رویکرد صحیح این امکان را برای کودکان فراهم می کند که به روشی سالم بر فرآیندهایی که سندرم نامیده می شود غلبه کنند. به عنوان مثال، یکی از چالش برانگیزترین دوره ها برای کودکان، سن 2 سالگی در نظر گرفته می شود. 3 سال آینده برای والدین به همان اندازه چالش برانگیز و دیوانه کننده است. با این حال، با رفتارها و نگرش های صحیح، بسیاری از والدین این دوره ها را راحت تر پشت سر می گذارند.
4 سالگی یکی از دوره هایی است که والدین را می ترساند و تغییرات رفتاری کودک با تعجب دنبال می شود. البته سندرم 4 سالگی که بیانگر تغییرات رفتاری تجربه شده در این دوران است، ممکن است مانند سندرم 2 سالگی در هر کودکی رخ ندهد! در واقع اگر با علائم سندرم 4 سالگی در کودک خود مواجه نشدید، می توان گفت که کاملا خوش شانس هستید. این دوره ای است که والدین با واکنش های بسیار شدید و تند روبرو می شوند. این دوره یکی از چالش برانگیزترین دوره های رشد کودک در کنار 2 سالگی، 5 سالگی، 6 سالگی، 9 سالگی و نوجوانی محسوب می شود. بنابراین آمادگی برای سندرم 4 سالگی در کنار این دوره ها و پیش بینی رفتار کودکان در 4 سالگی برای والدین از اهمیت بالایی برخوردار است و کار را بسیار آسان می کند.
سندرم 4 ساله چیست؟
“سندرم 4 ساله چیست؟” پاسخ این سوال را بسیاری از والدین می پرسند. سندرم 4 ساله به دوره ای اطلاق می شود که در آن کودکان 4 ساله اغلب رفتارهای متفاوتی نسبت به معمول از خود نشان می دهند و همچنین نگرش های جدیدی اتخاذ می کنند. مانند سایر سندرم ها، سندرم 4 ساله در هر کودکی رخ نمی دهد. عوامل زیادی بر ظهور این سندرم تأثیر می گذارد. علاوه بر سن کودک، خانواده و محیط نیز در بروز این سندرم ها موثر است. این دوره که در برخی منابع از آن با عنوان بحران 4 سالگی نیز یاد می شود، نقش عمده ای در شکل گیری شخصیت و برداشت کودکان از زندگی دارد. پذیرش اینکه این دوره یک مرحله رشد سالم است، برای پیشرفت آرام فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است.
سندرم 4 ساله نشان دهنده دوره ای است که باید به عنوان بخشی از دوره های رشد کودکان و مرحله انتقالی در مسیر تبدیل شدن به افراد سالم در نظر گرفته شود. کودکان لجبازتر هستند و اغلب می گویند “نه!” این دوره هم که تمایل دارند بگویند یکی از دوره هایی است که بیشتر از همه برای یادگیری باز هستند. کودکانی که حس کنجکاوی بالایی دارند در این دوره از پرسیدن سوال در مورد همه چیز و تعجب در مورد دلیل آن تردید ندارند. والدین کودکان مبتلا به سندرم 4 ساله اغلب با سؤالاتی مواجه می شوند که قبلاً هرگز نشنیده اند و پاسخ آنها کاملاً پیچیده است. 4 سالگی نیز به دوره ای گفته می شود که طنز و تخیل کودکان در آن رشد می کند. در این دورهها، کودکان تمایل دارند درباره موضوعاتی که نمیدانند یا درک نمیکنند، به پاسخها یا ساختن داستانها و رویدادها بپردازند. در عین حال، کودکانی که رفتار سرسختانهتری نسبت به قبل از خود نشان میدهند، مخالف پیشنهادها یا ایدههایی هستند که معمولاً قبول میکنند. مدام گفتن “نه!” کودکانی که تمایل به گفتن و مخالفت دارند نیز می توانند علائم سندرم 4 سالگی را در این دوره نشان دهند.
علائم سندرم 4 سالگی
علائم سندرم 4 سالگی اغلب خود را به صورت رفتارها و حرکات متمایز خاصی نشان می دهد. کودکان در 4 سالگی که می توان آن را سن «سرپیچی از اختیار» تعریف کرد، تنها می توانند برخی رفتارها را نشان دهند که سعی در محک زدن محدودیت های والدین دارند. به عنوان مثال، کودک ممکن است عمداً یک لیوان آب را روی زمین بریزد یا از پیروی از قوانینی که قبلاً از آنها پیروی می کرد صرف نظر کند. کودکانی که نگرش پرخاشگرانه تری اتخاذ می کنند نیز ممکن است مستعد خشونت فیزیکی باشند.
برخی از علائم شایع سندرم 4 ساله به روش های زیر ظاهر می شوند:
اغلب نه گفتن
توسعه علایق مختلف،
تخیل بالا و طنز شدید
مدام سوال پرسیدن،
دادن پاسخ اشتباه به سوالات با وجود اینکه پاسخ آن را نمی دانند،
تمایل به انجام همه کارها به تنهایی و عدم پذیرش کمک،
کاهش اشتها،
بحران گریه و عصبانیت سندرم 4 ساله،
پیدا کردن دوستان خیالی
دروغ گفتن یا حفظ اسرار
صحبت کردن یا فریاد زدن با صدای بلند
پرسیدن سوال در مورد تمایلات جنسی و غیره
علائم سندرم 4 سالگی معمولاً در پسران و دختران به طور مشابه ظاهر می شود، اما افزایش هورمون تستوسترون در پسران می تواند باعث افزایش احساس عصبانیت و رفتار پرخاشگرانه شود. کودکانی که سندرم 4 ساله دارند و این علائم را نشان می دهند، نیاز دارند والدینشان با نگرش ها و رفتارهای صحیح آنها را حمایت و مدیریت کنند. اتخاذ رویکرد مناسب برای کودکان به آنها کمک می کند تا پتانسیل خود را برای تبدیل شدن به افراد سالم باز کنند. در این مرحله، داشتن اطلاعات والدین در مورد روش های مقابله با سندرم 4 ساله اهمیت زیادی دارد.
چگونه بر سندرم 4 ساله غلبه کنیم؟
سوالی که والدین در مورد سندرم 4 سالگی بیشتر کنجکاو هستند این است که “چگونه از سندرم 4 سالگی غلبه کنیم؟” یک سوال وجود دارد می توان با احتیاط در برابر برخی موقعیت هایی که ممکن است در این دوره به وجود بیاید، از این روند به طور سالم عبور کرد. در کودکانی که این سندرم به شدت خود را نشان می دهد، کاملاً ضروری است که از یک متخصص حمایت شود. قبل از هر چیز، مهم است که منشأ نگرش ها و رفتارهای منفی را مشخص کنیم و بدانیم که آیا این نگرش ها و رفتارهای منفی از خانواده سرچشمه می گیرند یا محیط و یا بخشی طبیعی از دوره رشد کودک هستند. در مواردی که نمونه های فوق تجربه شده باشد اما بتوان آن را عادی دانست، کار به عهده والدین می افتد. در اینجا روش های مقابله با سندرم 4 سالگی و نگرش ها و رفتارهای صحیح برای والدین آورده شده است.
روش های مقابله با سندرم 4 ساله
ایجاد احساس دوست داشتن بدون قید و شرط در کودک!
مانند همه کودکان پیش دبستانی، کودکان مبتلا به این سندرم تمایل دارند محبت والدین خود را آزمایش و اندازه گیری کنند. رفتارهایی که آنها با این هدف انجام می دهند اغلب به یک دام تبدیل می شود. این بچهها وقتی فکر میکنند والدینشان امتحان را پس ندادهاند، حتی شدیدتر از قبل واکنش نشان میدهند. “ازت متنفرم!” ایجاد احساس دوست داشتن در کودکان و نشان دادن توجه لازم، نه تنها در این واکنش ها، بلکه همیشه از اهمیت بالایی برخوردار است. اما در این لحظات، واکنش والدین نیز به عنوان یک نکته کلیدی دیده می شود.
برای دادن واکنش درست و مناسب به رشد کودک!
“تو الان اینطوری حرف میزنی چون عصبانی هستی، من مامان/پدرت هستم و این هیچوقت عوض نمیشه! اینجا خانه توست و نمی توانی جایی بروی، خیلی دوستت دارم.» با چنین واکنشی می توانید به کودک احساس تعلق بدهید. با پاسخ شما که «هر کاری انجام می دهید، عشق من تغییر نمی کند»، کودک احساس امنیت و در نتیجه راحت تر می کند و می داند که محبت والدین به او در هر شرایطی بی قید و شرط است.
داشتن روال هایی که باعث می شود بچه ها احساس راحتی کنند!
مشخص است که داشتن برنامه های روزمره در مورد موضوعات خاص باعث آرامش کودکان می شود. کودکان به همان اندازه که به سرگرمی و گوش دادن نیاز دارند به قوانین و نظم نیاز دارند. حتی کودکانی که از این قوانین ناراضی هستند و به نظر می رسد اصلاً نمی خواهند از آنها پیروی کنند، احساس راحتی بیشتری با روتین دارند. به خصوص، کودکان مبتلا به سندرم 4 ساله، ایده روشنی دارند که به لطف قوانین چه کاری باید انجام دهند و این باعث آرامش آنها می شود. داشتن قوانین و روال مخصوصاً در زمینه هایی مانند خواب و زمان بازی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای برقراری این روال ها باید از قبل به کودک اطلاع داده شود. به عنوان مثال، گفتن غذای ناگهانی به کودک در زمان بازی باعث تعجب او می شود و نمی تواند به این روال عادت کند. بسیار مهم است که بین فعالیت های معمول و موقعیت ها فاصله زمانی ایجاد کنید و کودک را در این مورد آگاه کنید!
فراموش نکنید که عدم اطمینان باعث اضطراب می شود!
کودکانی که احساس می کنند عدم اطمینان وجود دارد، بیشتر تمایل دارند در رویدادها فعال تر باشند و امور را به دست خود بگیرند. بسیار مهم است که به کودک بگویید هنگام رفتن به جایی یا شروع یک فعالیت چه اتفاقی می افتد. به عنوان مثال، اگر به مرکز خرید می روید، لازم است از ابتدا قوانینی در مورد خرید اسباب بازی تعریف کنید. بسیار مهم است که بگوییم او فقط حق دارد یک اسباب بازی بخرد و به طور دوره ای به او یادآوری شود.