چگونه یک کودک با استعداد را کشف کنیم؟ (How to discover a gifted child?)
والدین با مشاهده عکس العمل های فرزندان خود از اولین دوره کودکی شروع به شناخت بیشتر فرزندان خود می کنند. در طی این فرآیند شناخت، خانواده ها علامت سوال های زیادی در ذهن خود دارند. رایج ترین آنها این است که “آیا فرزند من با استعداد است؟” البته هر کودکی خاص و منحصر به فرد است. با این حال، از نظر علمی ثابت شده است که سطح هوش و درک برخی از کودکان به طور قابل توجهی با سایر کودکان متفاوت است. الگوهای رفتاری خاصی وجود دارد که ممکن است در مورد کودکان تیزهوش علامت سوال ایجاد کند، اما صرفاً مشاهده الگوهای این رفتارها همیشه نشان دهنده تیزهوش بودن کودک نیست. برای این منظور آزمونهای هوش Wisc-R 3-4 و Stanford Binet که از نظر روایی و پایایی مورد آزمایش قرار گرفتهاند، از سن 6-5 سالگی در کشور ما انجام میشود.
البته لازم نیست هر پدر و مادری یک برنامه تست هوش علمی برای فرزند خود داشته باشند. کودکان تیزهوش اغلب دارای ویژگی های خاصی هستند که به ما کمک می کند آنها را از سایر کودکان متمایز کنیم. تفاوتهای رفتاری متمایز که در زندگی روزمره، هنگام بازی یا در حین آموزش متوجه میشویم، به ما کمک میکند تا بفهمیم آیا فرزندمان با استعداد است یا نه و تصمیم بگیریم که آیا باید برای کشف این موضوع گام برداریم. پس ویژگی های کودکان تیزهوش چیست؟
ویژگی های کودکان تیزهوش چیست؟
ویژگی های رشدی کودکان با استعداد سریعتر از همسالانشان است. بر این اساس، سرنخ هایی که نشان می دهد فرزند شما ممکن است استعداد داشته باشد به شرح زیر است:
این یک سطح پیشرفته از رشد زبان از سوی همسالان آنها است که در کودکان با استعداد از دوران نوزادی مشاهده شده است. مطالعات نشان داده است که کودکان تیزهوش زودتر از همسالان خود صحبت می کنند، از زبان به طور موثرتری استفاده می کنند و دایره لغات گسترده تری دارند.
مشاهده شده است که کودکان تیزهوش از 2.5 تا 3 سالگی خواندن را یاد می گیرند. نکته ای که در اینجا باید بر آن تاکید شود این است که به کودک خواندن آموزش داده نمی شود، بلکه کودک با تلاش خود خواندن را یاد می گیرد. از آنجایی که رشد عضلانی در دورههای رشد بعدی آمادگی خود را کامل میکند، مهارتهای نوشتاری در این سن از کودکان انتظار نمیرود.
کودکان با استعداد طبیعت کنجکاوی دارند و همیشه می خواهند یاد بگیرند. از آنجایی که رشد شناختی آنها برای گروه سنی آنها پیشرفته است، اغلب این توانایی را دارند که بین ایده ها ارتباط برقرار کنند، درک خود را از مفاهیم با دیدن رابطه بین مفاهیم و توسعه درک دیدگاه های دیگران گسترش دهند. در نتیجه این فرآیند شناختی، اغلب سؤالاتی می پرسند تا هر ارتباطی را که در ذهن خود ایجاد کرده اند، معنا کنند.
تفاوت دیگری که به ما سرنخ هایی در مورد استعداد می دهد، دامنه توجه است. گروههای سنی جوانتر دامنه توجه کوتاهی دارند و میتوانند به سرعت از یک فعالیت به فعالیت دیگر تغییر کنند. از سوی دیگر، کودکان تیزهوش نسبت به همسالان خود، دامنه توجه بیشتری دارند و می توانند جزئیات را بسیار سریعتر از همسالان خود متوجه شوند.
شناسایی کودک با استعداد
کودکی که دارای هوش تیزهوشی است، قطعاً با ویژگی های شناختی و عاطفی خود با دیگران در سنین خود متفاوت خواهد بود. به همین دلیل، ما می توانیم با انجام مشاهدات در گروه سنی خود، نشانه های استعداد را با دقت بیشتری تشخیص دهیم. مواردی که ما را قادر می سازد در تشخیص کودکان تیزهوش به نتایج دقیق دست یابیم، تست های هوش ویژه ای است که برای کودکان تهیه شده است. تست هایی که معمولا در تشخیص کودکان تیزهوش استفاده می شود به شرح زیر است.
تست هوش WISC-R
یک روانشناس آمریکایی، دکتر. تست هوش WISC-R که توسط دیوید وسکلر در سال 1939 ساخته شد، آزمونی است که به اندازه گیری نمرات هوش کودکان بین 6 تا 16 سال کمک می کند. تست هوش WISC-R که تقریباً 1 ساعت طول می کشد، امروزه یکی از معتبرترین تست های هوش محسوب می شود. با این تست هوش می توان توانایی ها و گرایش های خاص کودک را مشخص کرد.
تست هوش استانفورد بینه
این تست هوش که ابتدا توسط آلفرد بینه و تئودور سایمون توسعه یافت و در سال 1903 منتشر شد، بعدها در دانشگاه استنفورد توسعه و اقتباس شد و به عنوان تست هوش استانفورد بینه رایج شد. این تست هوش که از 2 سالگی برای هر کودکی قابل اجراست، نقش عمده ای در شناسایی کودکان تیزهوش دارد. تست هوش استانفورد بینه برای کودکان خردسال تقریبا 30 دقیقه طول می کشد.
تست EPoC
آزمون EPoC که مخفف عبارت Evaluation of Potential Creativity می باشد، یک تست هوش برای سنجش توانایی تفکر خارق العاده و خلاق کودکان بین سنین 5 تا 12 سال است. این آزمون اغلب توسط والدین ترجیح داده می شود، زیرا علاوه بر استعداد، سطح خلاقیت و توانایی را نیز می سنجد.
آموزش دانش آموزان تیزهوش چگونه باید باشد؟
در اولین مطالعات ادبیات در مورد این موضوع، گزارش شد که نتایج به دست آمده از آزمون های هوش، تفاوت تعیین کننده بین “هوش با استعداد” و “استعداد با استعداد” بود. از نظر نظریه پردازان شناختی و تربیتی معاصر، بیان می شود که مفاهیم یکدیگر را پوشش می دهند و بنابراین روابط چند بعدی بین یکدیگر دارند.
در یک گزارش نظرسنجی که توسط دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) (2) با انجمن ملی آمریکا برای کودکان با استعداد (NAGC) انجام شد، 32 درصد از معلمان به اهمیت دانستن نحوه شناسایی و تربیت دانشآموزان با استعداد امروز اشاره کردند.
همین گزارش نظرسنجی همچنین نشان داد که 73 درصد از معلمان معتقد بودند که دانشآموزان تیزهوش آنها خسته شدهاند و به اندازه کافی رشد نکردهاند. و ۷۷ درصد از این معلمان نیازهای دانش آموزان تیزهوش در کلاس های خود را در درجه دوم اهمیت قرار داده اند.
هنوز کاربرد علمی دقیقی برای شناسایی دانش آموز تیزهوش وجود ندارد. گزارش شده است که یک معلم باید با دانش آموزان تیزهوش آموزش دیده و با تجربه باشد تا بتواند ویژگی های رفتاری مثبت و منفی را که نشان می دهد دانش آموز خاصی با استعداد است یا پتانسیل بالایی برای موفقیت دارد، تشخیص دهد.
به طور خلاصه؛ در شناسایی کودکان تیزهوش اولین مشاهده را می توان آگاهی والدین و سپس مراجعه به کارشناس میدانی و انجام مشاهدات لازم برای رسیدن به دقیق ترین نتیجه به جای پایبند بودن به تست های خاص عنوان کرد.
فعالیت برای دانش آموزان تیزهوش
بازیها یکی از زمینههایی است که میتوانیم این وضعیت را در دوران اولیه کودکی در کودکان خود به بهترین شکل مشاهده کنیم. الگوهای شناختی ایجاد شده توسط کودکان در طول بازی، وسعت دایره لغات آنها و علاقه زیاد به خواندن، سواد و یادگیری از جمله سرنخ هایی است که می توان به زودی به آنها توجه کرد. با این حال، با توجه به اینکه هر کودکی که برخی از این الگوهای رفتاری را داشته باشد استعداد استعدادی ندارد، می توان گفت که فقط مشاهده کافی نیست.
مطالعات انجام شده در زمینه (1) نشان می دهد که بازی های کودکان تیزهوش به طور کلی پیچیده تر از بازی های همسالان خود است. این کودکان نوپا با استعداد می توانند بازی هایی با قوانین پیچیده را برای همسالان خود برای مدت طولانی (گاهی برای هفته ها) انجام دهند. آنها می توانند نمایشنامه های دراماتیک و تخیلی با رویدادها و شخصیت پردازی های پیچیده گسترده خلق کنند. این می تواند تأثیرات مثبت و جلب توجه بر کودکان داشته باشد. بازی یکی از راه هایی است که کودکان دنیا را درک می کنند. کودکان تیزهوش از بازی های پیچیده برای درک پیچیدگی هایی که در محیط خود می بینند استفاده می کنند. وقتی این کودکان سعی می کنند با کودکان دیگری که قادر به رعایت قوانین و عملکرد فشرده نیستند، بازی های پیچیده انجام دهند، ممکن است احساس کنند که سایر کودکان با آنها بیگانه شده اند. این می تواند برای کودکان چالش برانگیز باشد. به عنوان پیشنهاد راه حل؛ گروهی با کودکان بزرگتر و سن آنها برای بازی های پیچیده. برای بازی هایی که شامل مهارت های فیزیکی است، می توانند گروهی از کودکان نزدیک به سن خود تشکیل دهند. روش دیگر، میتواند ایجاد یک گروه بازی متشکل از کودکانی درست مانند آنها باشد. فعالیت های زیر برای دانش آموزان تیزهوش قابل اعمال است.
فعالیت های نمایشی خلاق به رشد حل مسئله و خلاقیت کودک کمک می کند. درام خلاق را می توان از افسانه ها و کارتون هایی که کودک دوست دارد اقتباس کرد یا می تواند در مورد سناریوهایی باشد که در زندگی واقعی با آنها مواجه می شوند.
تمرینات حرکتی به کودک کمک می کند تا بدن و حرکات خود را بشناسد. کودک از طریق فعالیت های بدنی نیز یاد می گیرد که از انرژی و تمرکز صحیح خود استفاده کند.
بازی های پانتومیم، شبیه به کاراد، توانایی کودک را برای مشاهده و یادگیری استفاده موثرتر از زبان بدن افزایش می دهد. پانتومیم به رشد شناختی و جسمی کودکان با استعداد کمک می کند.